Zagrożenia
czyhające na uczniów - elementy profilaktyki uzależnień
Rodzina jest bardzo ważna
w życiu każdego dziecka, z czasem młodzieży. Postawa matki i ojca w procesie
wychowawczym wobec młodego człowieka odgrywa doniosłą rolę. Dziecko
przychodzące na świat potrzebuje miłości rodzicielskiej, jeśli zamiast wsparcia
w domu doświadcza negatywnych nacisków, wtedy pojawiają się zagrożenia
oraz trudności w rozwoju. Mogą one spowodować wystąpienie różnego typu
patologii: alkoholizm, nikotynizm, przestępczość, choroby psychiczne,
narkomania. Zdarzają się również sytuacje, gdy dziecko ma dobre relacje z
rodzicami, a mimo to może popaść w poważny kryzys, gdyż źródłem zagrożeń dla
młodzieży jest niedojrzałość w jakiejkolwiek sferze własnego życia.
Rodzina jest bardzo ważna
w życiu każdego dziecka, z czasem młodzieży. Postawa matki i ojca w procesie
wychowawczym wobec młodego człowieka odgrywa doniosłą rolę. Dziecko
przychodzące na świat potrzebuje miłości rodzicielskiej, jeśli zamiast wsparcia
w domu doświadcza negatywnych nacisków, wtedy pojawiają się zagrożenia
oraz trudności w rozwoju. Mogą one spowodować wystąpienie różnego typu
patologii: alkoholizm, nikotynizm, przestępczość, choroby psychiczne,
narkomania. Zdarzają się również sytuacje, gdy dziecko ma dobre relacje z
rodzicami, a mimo to może popaść w poważny kryzys, gdyż źródłem zagrożeń dla
młodzieży jest niedojrzałość w jakiejkolwiek sferze własnego życia.
W Polsce coraz więcej
dzieci i młodzieży sięga po napoje alkoholowe czy narkotyki – najwięcej jednak
młodych ludzi określa się jednak po stronie alkoholizmu, gdyż okazuje się
patologicznie atrakcyjny dla tych, którzy przeżywają stany lęku, depresji,
niepokoju, rozgoryczenia. Ostatecznym powodem sięgania po alkohol są negatywne,
bolesne, złe stany emocjonalne. Powody zażywania alkoholu mogą być różnorodne,
związane są z: ciekawością tego stanu
upojenia, w miarę łatwą dostępnością, gwarancją natychmiastowego osiągnięcia
wspaniałego samopoczucia przy minimalnym wysiłku.
Młodzież będąca w wieku
dojrzewania często posiada kompleksy, zahamowania. Nie potrafi także porozumieć
się niekiedy z otoczeniem. Alkohol pomaga „uporać się” z dotychczasowymi
trudnościami życiowymi. W kształtowaniu się osobowości młodzieży pijącej
alkohol pod różnymi postaciami duży wpływ ma nie tylko czynnik dziedziczny,
ale również wpływ negatywnych przykładów z najbliższego otoczenia. Pijący
nastolatkowie łatwiej popadają w uzależnienie od alkoholu niż dorośli.
Profilaktyka uzależnień,
o jakiej można powiedzieć, że jest nowoczesna, polega na integralności, a
więc opowiada się za całościowym uwzględnieniem sytuacji młodego człowieka.
Najnowsza profilaktyka uzależnień mówi o pomocy uczniom zarówno na poziomie szkoły
podstawowej jak i wyższym, w opowiedzeniu się za dojrzałą postawą we wszystkich
podstawowych dziedzinach życia.
Pierwszą i najważniejszą
szkołą życia jest rodzina, w niej to powinno zachodzić kształtowanie postaw odpowiednich
wzorców osobowych, mówi się, że dziecko, które patrzy na rodziców, ich wzajemne
relacje, stosunek do dzieci, będzie samoczynnie wcielać podobne zachowania w
swoim dorosłym życiu, a jako młody bardzo człowiek, który dopiero zaczyna
wchodzić tak naprawdę w życie – ukierunkowywać się pod kątem zachowań rodziców,
będzie ich naśladować samoistnie, a więc młodzież, która wychowywała się w
„dobrej rodzinie” na starcie w dorosłość będzie miała łatwiej, gdyż
niejako wrośnie w głębię dobrych nawyków, co nie znaczy oczywiście, że z całą
pewnością odżegna się od tych niewłaściwych zachowań, które należą już niekiedy
nawet do patologii. Szkoła zajmuje również poczesne miejsce, jeśli rozpatrywać
profilaktykę uzależnień – rolą tej placówki jest pomoc dzieciom nie tylko w zdobyciu
wiedzy, ale także uczenie rozpoznawania dobra od zła, a co za tym idzie dojrzałej
postawy pod kątem alkoholu czy narkotyków. Znaczną rolę w zapobieganiu
uzależnieniom pełnią środki społecznego przekazu – telewizja, radio, prasa.
Odpowiedzialna postawa tych środków jest wyjątkowo skuteczna, gdyż właściwie
przygotowana audycja radiowa, nadana w odpowiedniej porze, może wywrzeć
wartościowy wpływ na większą ilość wychowanków niż duże ilości spotkań
profilaktyków uzależnień z uczniami w konkretnej szkole.
Uzależnienie od alkoholu
czy narkotyków stanowi olbrzymie zagrożenie dla człowieka. Mimo tego że
młodzież zna dramatyczne konsekwencje wynikające ze stosowania tych
śmiertelnych niekiedy używek – coraz większa ilość dziewcząt i chłopców zaczyna
się poruszać drogą prowadzącą donikąd – do uzależnień. Jak radzić, zwalczać ten stan rzeczy? Skuteczny
profilaktyk uzależnień to wychowawca, a więc rodzic, nauczyciel, ksiądz,
przyjaciel – człowiek, który potrafi zafascynować młodych ludzi radością życia.
Nic na siłę, bez moralizatorskich przemówień, ponieważ młodzież nie lubi
pouczeń, ale działanie ukazujące jej pozytywne, dobre, wartościowe strony
życia, człowiek, a już najbardziej ten młody, potrzebuje zachwytu nad pozytywami
życia, nad tym, że jesteśmy zdrowi, zadowoleni w danym momencie, że możemy
przebywać wśród ludzi, którzy nas kochają i są z nami zawsze mimo
wszystko. Należy starać się tak wniknąć w sposób postępowania, w rozumienie
rzeczywistości drugiego człowieka, by ten młody nasz bliźni pojął, że wszystko
to, co się z nim w danej chwili dzieje, jest wynikiem, konsekwencją podjętych
przez niego czynów, działań. Paulo Coelho
był autorem sentencji „Pamiętaj, że wszystko, co uczynisz w życiu,
zostawi jakiś ślad. Dlatego miej świadomość tego, co robisz”. Należy tak
właśnie wprowadzać w życie młodych ludzi tę mądrość, by człowiek, który dopiero
się kształtuje w drodze do dorosłości zrozumiał, iż zawsze ślad swoich czynów
będzie za nim szedł krok po kroku.
Bardzo ważna jest więc
profilaktyka dotycząca uzależnień, w tym celu różne miasta powinny poczynić
wszelkie starania, by starać się pomagać, wspierać młodzież uzależnioną pod
każdym względem. Częstochowa również nie jest poza zasięgiem tych zgubnych
skutków uzależnień. Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w
Częstochowie na przykład przyjęła Program profilaktyczny „Młodość bez
uzależnień” na lata 2016 – 2020. Jego głównym celem jest uświadomienie młodym
ludziom z jaką łatwością można popaść w uzależnienia oraz jakie
niebezpieczeństwa niosą one ze sobą. Nie tylko jednak alkohol, narkotyki czy
różnego rodzaju zagrożenia psychoaktywne niosą uzależnienia, jest nimi także
nowoczesna technologia komputerowa; młodzież przebywa przed komputerem wiele
czasu, staje się on dla młodych ludzi kimś w rodzaju bliskiej osoby,
przyjaciela, kimś, kto nie krzyczy, nie wymaga, nie mówi o konsekwencjach.
Komputerowy świat jest barwny, pełen ekspresji, dynamiki, wzbogacony muzyką a
jednocześnie daje szansę dominowania nad rzeczywistością, w nim można kierować
zdarzeniami. Zagrożenia, które niesie ze sobą świat komputerowy są przeróżne,
zaliczyć do nich można fizyczne i psychiczne. Do fizycznych zalicza się:
nadwyrężenie mięśni nadgarstka, naprężony kark, skrzywienie kręgosłupa,
męczenie wzroku, bóle głowy, brak apetytu, nadpobudliwość psychoruchowa,
apatia, depresja, zmęczenie organizmu. Zagrożenia psychiczne to: izolacja,
rozładowanie napięć przez maszynę, lęk przed kontaktami międzyludzkimi,
poczucie bezpieczeństwa odczuwane jedynie przed komputerem.
Uzależnienia komputerowe
obecnie są już leczone. Warszawskie Centrum Leczenia Odwykowego jest jedyną w
Polsce poradnią zajmującą się leczeniem uzależnień od komputera.
W Polsce uzależnienia od
komputera związane są głównie z grami. Zdarzają się również osoby, które tym
„schorzeniem” obejmują programowanie oraz internet. Ryzyko uzależnienia od
niego zatacza coraz większe kręgi – dotyczy także coraz młodszych użytkowników.
Rodzice i wszyscy prawni opiekunowie dzieci muszą uświadomić sobie, iż
młody człowiek do dwunastego roku życia nie powinien korzystać z internetu.
Rodzice i wszystkie
odpowiedzialne za wychowanie dziecka osoby muszą być świadome tego, iż rzeczywiście
mają ogromny wpływ na ukształtowanie całej głębi uczuć, doznań oraz charakteru
przyszłego dorosłego człowieka, który może później w pełni wykorzystać tę
wiedzę do różnych celów – dobrych lub złych. Zagrożenia moralne to ogromny
problem związany z internetem – strony internetowe może założyć każdy i nikt
tak naprawdę nie kontroluje ich zawartości. Braki hamulców przy komputerze oraz
w sieci niekiedy powodują zachowania nieetyczne – przekleństwa, wulgaryzmy są
często spotykane, gdyż anonimowość oraz możliwość zmiany tożsamości
sprawia, iż człowiek staje się niejako bezkarny i wydaje mu się, że może
wszystko. Należy prowadzić dialog z dziećmi dotyczący tego, że dobre zachowanie
trzeba okazywać wszędzie – nie tylko wtedy, gdy nas widzą, znają i słuchają,
ale również w sytuacji, kiedy jesteśmy my i ekran komputera – wychowanie
jest wartością samą w sobie nawet wobec
anonimowych rozmówców.
Uzależnienia komputerowe
odnoszą się również do dwóch nurtów; jeden z nich mówi o bezkrytycznym zaufaniu
do możliwości maszyny. Drugi natomiast dotyczy „szoku informacyjnego”, z jakim
młodzież styka się, korzystając z możliwości komputerowych.
Należy nauczyć młodych
ludzi umiejętności wypracowania odpowiedniego stosunku do maszyny, gdyż
wiara w nadprzyrodzone możliwości, siły sprawcze komputera może wpłynąć na
rozwój możliwości intelektualnych młodzieży.
Człowiek, by się
właściwie rozwijać, powinien mieć dostosowane odpowiednie proporcje informacji
oraz wiedzy – przy użytkowaniu komputera, gdyż zbyt mała ilość informacji
przy olbrzymiej wiedzy sprawi, że będzie on niewłaściwie przystosowany do
życia. Jeśli natomiast wiedzy będzie znikoma dawka, a informacji ogromna, to
młody człowiek wyrośnie na płytkiego intelektualnie oraz podatnego na manipulację,
bezkrytycznie przyjmującego zdanie innych za fakt, który jest nie do
podważenia.
Szkoła powinna nadal
zajmować się edukacją medialną, ale musi zwiększyć nasilenie tego przekazu
wiedzy, gdyż uczniowie mają prawo wiedzieć, jak mądrze wykorzystywać nowe
technologie oraz znać zagrożenia, jakie one niosą. Niektórzy twierdzą, iż
byłaby dobra zamiana podręczników na programy komputerowe, ale czy to będzie
gwarantem na poprawienie jakości kształcenia? Raczej jest to wątpliwe,
natomiast skutek takiego stanu rzeczy mógłby być taki, że zostałyby „odkryte”
nowe dysfunkcje, które i tak w dość dużej ilości występują.
Rozwoju technologii informacyjnej
nie można w żaden sposób zatrzymać. Zawsze będzie atrakcyjna szczególnie dla
dzieci i młodzieży, i właśnie z tego względu problematyka zagrożeń powinna być
znana całej grupie osób, która w jakimkolwiek stopniu ma wpływ
na ukształtowanie w młodym człowieku tego, co najważniejsze – charakteru,
odpowiedniego podejścia do życia.
Bardzo często zdarza się,
że młodzież musi wystrzegać się przemocy. Gdzie się z nią spotyka? Miejscem
występowania tej formy zagrożenia jest dom, ale także szkoła. W niej to i obok
niej tworzą się współdziałające grupy rówieśnicze. Należą do nich również grupy
nieformalne. W skład tychże wchodzą najczęściej osoby zaniedbane i odrzucone przez rodziny.
Szukają one zaspokojenia własnych potrzeb społecznych, uznania w grupie
rówieśniczej, w której niektórzy członkowie też mogą wchodzić na drogę
przestępczą. Mogą reprezentować buntowników i osobników kwestionujących
wszelkie zwyczaje kulturowe. Są to subkultury młodzieżowe: hipisi, gitrowcy,
skinhedzi, punki. Ci młodzi ludzie zupełnie odrzucają dorosłych, negują
wszystko, co zostało przyjęte przez społeczność, ogół. Ludzi tych cechuje niezbyt
dobrze rozwinięty system wewnętrznej kontroli – oczekują natychmiastowego
zaspokajania własnych potrzeb.
Bardzo niekorzystne dla
dziecka są urazy psychiczne, których podłożem mogą być sytuacje domowe albo
szkolne. Prowadzą one do uczucia beznadziejności, nieznośnego stanu napięcia
emocjonalnego, obniżenia poczucia własnej wartości.
Źródłem destrukcyjnego
wpływu dominującej kultury to promowanie fałszywej tolerancji. Nieodpowiedni
wpływ na tworzenie się u młodych ludzi wartości mają stosowane w dużym nasileniu
techniki reklamowe. Można zaobserwować, iż często zdarza się, że programy
telewizyjne, gry komputerowe, czasopisma czy strony internetowe przeznaczone
dla młodzieży są pełne przemocy czy zamaskowanego erotyzmu. Destrukcyjny wpływ
mediów to wytworzenie u młodych ludzi pod wpływem reklam nagłych potrzeb, które
są często niewłaściwe dla wieku dziecka, a więc problem tkwi w spędzaniu
olbrzymiej ilości wolego czasu przez młodocianych przed telewizorem lub
komputerem.
Na różnego rodzaju uzależnienia
podatni są głównie ci, którzy nie podejmują trudu tworzenia pozytywnych więzi,
nie są odporni na frustrację, szukają chwilowej przyjemności, nie są
odpowiedzialni za siebie i innych. Uczniowie pod wpływem stresu, bojaźni w
pogoni za „punktacją”, która jest niejako podsumowaniem wyników ich nauki,
tak bardzo chcą osiągnąć sukces, iż mogą, gdy sytuacja w domu jest niezdrowa,
kłótnie rodziców nie pozwalają na bezpieczne i unormowane życie, obrać ścieżkę,
jaka w danej chwili może wydawać im się jedyną droga ratunku – uzależnienie.
Jeżeli w szkole nauczyciele naciskają na to, by dziecko osiągało dobre wyniki w
nauce – co tak naprawdę jest ich rolą, a w domu niezdrowa ambicja rodziców,
często pozbawionych realizacji własnych marzeń i przenoszących swoje dążenia
na dziecko, które niekoniecznie może, chce iść w kierunku, jaki obierają
mu jego najbliżsi – zbyt mocno zdominują młodego człowieka, nie jest nieraz w
stanie wytworzyć mechanizmów obronnych i popada w „złe towarzystwo”. Tam nie ma
zakazów, nakazów, rozmów w jednym kierunku, dobrzy znajomi wciągają ucznia w
tajniki własnego życia – co w konsekwencji może prowadzić do zagrożeń, a nawet
uzależnień dzieci. Nie należy więc przesadzać w przygotowaniu dziecku
odpowiedniej bariery – bo nie zawsze jest w stanie ja przeskoczyć. Nie każdy
musi uzyskiwać najwyższą ilość punktów na sprawdzianie czy teście – rodzice tak
naprawdę powinni umiejętnie wypośrodkować to, ile może ich córka, syn. To
właśnie najbliżsi powinni określić, znając najlepiej własne dziecko, gdzie jest
punkt docelowy – oznaczający możliwości młodej osoby, nad które nie będzie
mogła się wzbić. Każdy rodzic, opiekun, wychowawca musi docenić dziecko za
wkład pracy, jaki włożyło, by osiągnąć to, co udało mu się zdobyć – chwalić i
doceniać – to rola dobrego opiekuna. Jeżeli ta równowaga byłaby zachowana, to
na pewno nie dochodziłoby do przeróżnych złych, niewłaściwych, nieodpowiednich
zachowań, niepożądanych działań czy nawyków, które prowadzą do utraty zdrowia,
a nawet w skrajnych przypadkach nawet życia. Być blisko dziecka, wspierać je
w każdej chwili to rola odpowiedzialnego, kochającego rodzica, bo nie jest
tak naprawdę ważna ilość punktów, jakie uzyska w czasie nauki syn, córka –
istotne jest to, by to dziecko z nami rozmawiało, by do nas mówiło, udzielało
odpowiedzi, bo bez dialogu nie jest w stanie nikt wychować młodego człowieka w
taki sposób, by można było z całą stanowczością powiedzieć, że ów młody
człowiek jest pozbawiony złych skłonności, nawyków, jest odizolowany
od niebezpieczeństw różnego typu, jakie niesie współczesność nie tylko dlatego,
że tak chcą rodzice, prawni opiekunowie czy nauczyciel, ale to samo dziecko
jako odpowiedzialna jednostka z całą stanowczością wie i chce tak a nie inaczej
żyć – według niego to jest jedyna prawa droga, po której pragnie iść przez całe
swoje życie. Ten młody człowiek zna swą wartość i wie, że to nie slogan, iż
jest taki wspaniały i dobry – nie wstydzi się własnego wychowania i odpowiedzialnie
dąży do rozpowszechniania idei wartości, którą krzewiono mu od małego. Jeżeli
nie będzie się wstydził własnych przekonań, a wychowanie nie znajdzie się
na ostatnim miejscu - z braku czasu - w kalendarzu rodzicielskim, to na
pewno młodzież nie będzie w tak dużym stopniu uzależniona od przeróżnych używek
czy techniki źle rozpowszechnianej i niewłaściwie użytkowanej. Jeśli
natomiast w domu rodzicielskim nie jest dobra atmosfera – panuje alkohol czy
inne formy zagrożeń są już rozpowszechnione wtedy dziecko ma o wiele, wiele
trudnej, bo start jest niewłaściwy – wtedy rolę powinni przejmować inni
wychowawcy, którzy poprzez własny przykład niekiedy mogą sprawić, że młody
człowiek będzie w stanie odróżnić dobro od zła, bo tak naprawdę odpowiedzialność
za wychowanie młodzieży spada na barki wszystkich – domu, szkoły, bo to pokolenie
jest nasze, a nie tylko rodziców, którzy w niektórych przypadkach
sami potrzebują pomocy. Wychować młode pokolenie bez zagrożeń, uzależnień
to wspólna, priorytetowa sprawa rodziców, nauczycieli, wychowawców, opiekunów
prawnych – bo człowiek musi żyć tak, jak potrafi najpiękniej, najlepiej,
wiedząc, że wartości i odpowiedzialność oraz kultura to postawy, jakich
należy przestrzegać, a jeśli będą kultywowane ich treści, to bez względu na
okoliczności, miejsce i czas młodzież zawsze będzie umiała się
odnaleźć i w sposób dobry przejść przez życie.
Bibliografia
1. Braun – Gałkowska M., Oddziaływanie
internetu na psychikę dzieci i młodzieży (Edukacja Medialna) 2003 nr 3.
2.
Dziewiecki M., Nowoczesna profilaktyka
uzależnień, Kielce 2000.
3.
Laszkowska J. ,Komputer zagrożeniem dla
dzieci i młodzieży (Wychowanie na co dzień) 2003 nr 12.
4.
Sawicka K., Socjoterapia jako technika
terapii i resocjalizacji, Warszawa 2000.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz